Astrokalender voor deze week

Tijdstippen zijn in Midden-Europese zomertijd (MEZT), tenzij anders aangegeven

zondag 24 oktober

17.28: Maan in het apogeum

De Maan staat in het apogeum; het punt van zijn baan om de Aarde dat het verst van de Aarde ligt. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 405615 km. Door de grotere afstand lijkt de Maan nu kleiner aan de hemel te staan dan gemiddeld: 29’27,6”. De Maan is krimpend, voor 87% verlicht en is 's avonds in het oosten of zuidoosten, rond middernacht in het zuiden en aan het einde van de nacht in het (zuid)westen, dus zo'n beetje de hele nacht, te zien. Het kaartje toont de Maan om 03:57 uur in het sterrenbeeld Stier, op een hoogte van 60° boven de horizon, in het zuiden. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn, vooral op de grens tussen licht en donker op de Maan, de maankraters goed te zien. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

Deze informatie is ook te vinden in de apps SterHemel voor Android en Mijn Hemel voor iOS

maandag 25 oktober

07.30:

Mercurius bereikt zijn grootste westelijke elongatie en is ochtendster. De hoekafstand van Mercurius tot de Zon bedraagt 18°24’. De planeet staat ten westen van de Zon en komt voor de Zon op. De planeet heeft nu magnitude -0,3, is voor 56% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 6,9”. Mercurius komt 01:50 uur voor de Zon op (om 06:32 uur). Aan het begin van de burgerlijke schemering, rond 07:47 uur, staat Mercurius 11° boven de horizon, in het oostzuidoosten. Dit is dus een gunstige ochtendverschijning (zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen voor meer informatie over de wisselende zichtbaarheid van Mercurius met de seizoenen). Zie ook de horizonkaart voor deze ochtendverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Na de grootste elongatie is Mercurius helderder dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius.

19.12:

Vanavond is een overgang van Europa's schaduw en van de maan zelf over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. Om 19:12 uur zien we het begin van de schaduwovergang wanneer Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 22:01 uur, op het moment dat Europa's schaduw het Jupiteroppervlak weer verlaat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Europa de schijf van Jupiter verlaat (om 19:31 uur). Voor het waarnemen van een overgang of een schaduwovergang is een telescoop met redelijk grote opening nodig. Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

19.54: Io bij Ganymedes

De Galileïsche maan Io staat 2,7” ten noorden van Ganymedes. Jupiter staat in het zuidzuidoosten op een hoogte van 21° boven de horizon. De Zon staat 14° onder de horizon. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

dinsdag 26 oktober

18.57: Alle manen west van Jupiter

Tussen 18:57 en 1:14 uur (27/10) staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. Van binnen naar buiten: Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Jupiter staat boven de zuidzuidwestelijke horizon, op een hoogte van 21°. De Zon staat 34° onder de horizon en het is goed donker.

21.57: Europa bij Ganymedes

Jupiters satelliet Europa staat 2,3” ten noorden van Ganymedes. De twee satellieten bedekken elkaar net niet. Tussen de randen van de twee satellieten bevindt zich slechts 1,05”. Jupiter staat op een hoogte van 22° boven de zuidzuidwestelijke horizon. De Zon staat 33° onder de horizon en het is goed donker. Om een nauwe samenstand van manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker op statief vereist. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

23.22:

De Maan bedekt 37 Geminorum, een ster van magnitude +5,7 in het sterrenbeeld Tweelingen. Om 23:22 uur verdwijnt de ster achter de verlichte rand van de Maan en om 23:44 komt deze weer tevoorschijn, nu aan de onverlichte maanrand. De Maan staat bij de intrede 13° boven de horizon, bij de uittrede is dat 15°, voor een waarnemer in Utrecht. De Maan is voor 68% verlicht. Voor meer informatie over deze bedekking, voor een aantal waarneemlocaties in Nederland en België, zie deze tabel.

woensdag 27 oktober

21.08: Io bij Europa

De Galileïsche maan Io staat 3,6” ten zuiden van Europa. Jupiter staat op een hoogte van 23° boven de zuidelijke horizon. De Zon staat 26° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een verrekijker op statief al voldoende. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

23.04: Ganymedes bij Callisto

De Galileïsche maan Ganymedes staat 6,9” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat in het zuidzuidwesten op een hoogte van 17° boven de horizon. De Zon staat 42° onder de horizon en het is donker. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

23.15: Kaartje

De Maan staat 3,3° ten zuiden van Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld Tweelingen (+1,1m). De dichtste nadering gebeurt om 22:13, bij ons 1° onder de horizon. Bekijk de samenstand rond 23:15 uur. Het tweetal staat dan boven de noordoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 6°, op een onderlinge afstand van 3,4°. De Maan is voor 59% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en deepsky-objecten, zie Vannacht aan de hemel.

donderdag 28 oktober

22.05:

De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is met name 's ochtends vroeg zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De bergen en kraterranden werpen hierdoor lange schaduwen, wat een extra diepte-effect veroorzaakt, en de Maan is daarmee, bekeken door een verrekijker of telescoop, duidelijk meer dan een gladde schijf. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

vrijdag 29 oktober

19.50: Io bij Callisto

Jupiters satelliet Io staat 6,8” ten zuiden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 22° boven de zuidzuidoostelijke horizon. De Zon staat 15° onder de horizon. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

21.18: Bedekking van Ganymedes

Vanavond zijn een bedekking door de planeetschijf van Jupiter en verduistering van Ganymedes volledig te zien. De verschijnselen beginnen met het einde van de bedekking, om 21:18 uur wanneer Ganymedes van achter de planeet tevoorschijn komt, en duurt tot 22:55 uur, wanneer Ganymedes in de schaduw van Jupiter verdwijnt. Voor meer details en andere verschijnselen, zie deze tabel.

21.36: Io bij Ganymedes

De Galileïsche maan Io staat 3,5” ten zuiden van Ganymedes. Jupiter staat boven de zuidzuidwestelijke horizon, op een hoogte van 22°. De Zon staat 31° onder de horizon en het is donker. Zie de figuur hiernaast en deze tabel voor meer informatie.

21.47: Overgang van Io

In de nacht van 29 op 30 oktober zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter bijna helemaal waar te nemen. Om 21:47 uur zien we het begin van de overgang wanneer Io de schijf van Jupiter betreedt, en eindigt om 0:05 uur, op het moment dat Io de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (23:05 uur). Zie deze tabel voor meer details en andere verschijnselen.

22.52: Venus

Venus is in grootste oostelijke elongatie en te vinden aan de avondhemel. Venus staat op een afstand van 47°03’ ten oosten van de Zon, beweegt achter de Zon aan en gaat 's avonds na de Zon onder. De helderheid van de binnenplaneet is -4,1m, hij is voor 49% verlicht en zijn schijnbare diameter is 25,2”. Wanneer 's avonds de burgerlijke schemering eindigt (om 18:52 uur) is Venus 6° boven de zuidzuidwestelijke horizon te vinden. Dit is dus een matige avondverschijning (zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen voor meer informatie over de wisselende zichtbaarheid van de binnenplaneten met de seizoenen). De planeet gaat om 20:00 uur onder, 01:43 uur na de Zon. Zie ook de horizonkaart voor deze avondverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Voor de grootste elongatie is Venus helderder dan erna. Zie de tabel Grootste elongaties van Venus voor meer ochtend- en avondverschijningen.

23.28: Totdat Jupiter laag boven de horizon staat (rond 01:04) zijn van de Galileïsche manen van Jupiter alleen Io en Europa zichtbaar.

zaterdag 30 oktober

Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster NGC869, ook de Dubbelcluster genaamd, te zien. De open cluster staat in het sterrenbeeld Perseus, heeft een magnitude van 4,0m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 30,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 01:28 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 85°, dus vrijwel in het zenit. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het waarnemen van een relatief helder en scherp deepsky-object als deze open cluster is een verrekijker (op een statief) al voldoende, al geeft een (kleine) telescoop meer details weer. Voor ruim 1200 andere deepsky-objecten, zie de pagina Gegevens van sterrenbeelden en kies een sterrenbeeld. Foto: DSS.

Meer hemelverschijnselen

Zie ook:

Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten.
De astrokalender voor het jaar 2021.

@hemel_waarnemen volgen