Astrokalender voor deze week

Tijdstippen zijn in Midden-Europese zomertijd (MEZT), tenzij anders aangegeven

dinsdag 4 oktober

18.34: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tussen de Aarde en de Maan bedraagt 369325 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’21,3”), door de kleinere afstand. De Maan is wassend, voor 72% verlicht en hij is vooral 's avonds in het zuiden en aan het begin van de nacht in het westen zichtbaar. Het kaartje toont de Maan om 21:22 uur in het sterrenbeeld Steenbok, op 13° boven de zuidelijke horizon. Al met een verrekijker op een statief zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

Deze informatie is ook te vinden in de apps SterHemel voor Android en Mijn Hemel voor iOS

woensdag 5 oktober

Oktober is een goede maand om het sterrenstelsel M31, ook bekend als de Andromedanevel, op te zoeken. Het sterrenstelsel is te vinden in het sterrenbeeld Andromeda, heeft een helderheid van 3,5m en een schijnbare afmeting van 178’. De Andromedanevel is een van de meest nabije sterrenstelsels en kan, met wat moeite en op een donkere plek, al met het blote oog worden ontwaard als een uitgestrekt wazig object aan de hemel. Doordat het stelsel op een afstand van circa 2,5 miljoen lichtjaar staat is het licht ongeveer 2,5 miljoen jaar onderweg geweest voor het ons oog bereikt! De Andromedanevel telt ongeveer tweemaal zoveel sterren als onze Melkweg. De Melkweg en M31 bewegen naar elkaar toe en zullen over circa 4,5 miljard jaar botsen, om uiteindelijk samen één groot sterrenstelsel te vormen. Door een verrekijker of telescoop zijn meer details van de Andromedanevel te zien, zoals de spriraalstructuur en de twee begeleidende sterrenstelsels M32 en M110. Het object is circumpolair en staat om 01:32 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 79° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de week rond 25 oktober. Om een donker moment zonder Maan te vinden kunnen de schemerdiagrammen in het hoofdstuk De Zon van pas komen. Voor het zien van een relatief helder, maar vaag object als dit sterrenstelsel is een verrekijker (op statief) voldoende, maar een telescoop is nodig om details weer te geven. Gegevens van ruim 1200 andere deepsky-objecten zijn te vinden via de pagina Gegevens van sterrenbeelden. Foto: DSS.

20.37: Kaartje

De Maan staat 4,8° ten zuidoosten van Saturnus (+0,7m), in het sterrenbeeld Steenbok. De dichtste nadering gebeurt om 20:37, in onze streken op 16° hoogte boven de zuidzuidoostelijke horizon. De Maan is voor 80% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

donderdag 6 oktober

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om het sterrenstelsel NGC253, ook bekend als het Sculptorstelsel, te zien. NGC253 is te vinden in het sterrenbeeld Beeldhouwer, heeft een helderheid van 7,1m en een schijnbare afmeting van 25,1’. De opkomst van dit object is om 21:59 uur, de ondergang om 05:03 uur en het bereikt zijn grootste hoogte om 01:33 uur, op slechts 13° boven de horizon. Een waarneemplaats met ongehinderde blik op de zuidelijke horizon is hierdoor een vereiste om NGC253 goed te kunnen zien. Foto: DSS.

23.06: Mercurius staat in het perihelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment kleiner dan gemiddeld: 0,308AE, of zo'n 46,002 miljoen km. Een waarnemer op Mercurius ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 3,3 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 10,6 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.

vrijdag 7 oktober

00.06: Io bij Europa

Jupiters satelliet Io staat 10,2” ten zuiden van Europa. Jupiter staat op een hoogte van 37° boven de horizon, in het zuidzuidoosten. De Zon staat 40° onder de horizon en het is donker. Voor het waarnemen van de Galileïsche manen is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

zaterdag 8 oktober

De maand oktober is zeer geschikt om de gasnevel IC59, ook bekend als de gamma Cas-nevel, te zien. De gasnevel staat in het sterrenbeeld Cassiopeia en zijn schijnbare afmeting bedraagt 10,0’. Het object is circumpolair en staat om 01:34 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 81° boven de horizon, dus vrijwel in het zenit. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Foto: DSS.

22.30: Kaartje

De Maan staat 2,7° ten zuidoosten van Jupiter (-2,5m), in het sterrenbeeld Vissen. De dichtste nadering gebeurt om 22:30, bij ons op een hoogte van 29° boven de horizon, in het zuidoosten. De Maan is voor 99% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.

23.13:

Mercurius is in grootste westelijke elongatie en te vinden aan de ochtendhemel. Mercurius staat op een afstand van 17°59’ ten westen van de Zon, beweegt voor de Zon uit en komt 's ochtends voor de Zon op. De planeet heeft nu magnitude -0,3, is voor 49% verlicht en heeft een schijnbare diameter van 7,0”. De planeet komt om 06:07 uur op, 01:45 uur voor de Zon. Aan het begin van de burgerlijke schemering, rond 07:18 uur, staat Mercurius 10° boven de horizon, in het oosten. Deze ochtendverschijning is dus gunstig (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van de binnenplaneten, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). Er is een horizonkaart voor deze verschijning beschikbaar. De grootte van het stipje op de kaart geeft de helderheid weer. Mercurius is helderder na de grootste ochtendelongatie dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Voor een lijst met ochtend- en avondverschijningen, zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius.

zondag 9 oktober

Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de gasnevel IC63, ook de gamma Cas-nevel genaamd, waar te nemen. IC63 is te vinden in het sterrenbeeld Cassiopeia en heeft een schijnbare afmeting van 10,0’. Dit is een circumpolair object en staat om 01:33 uur aan het hoogste punt, op een hoogte van 81°, dus vrijwel in het zenit. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Foto: DSS.

02.49: Volledige overgang van Europa

Vannacht zijn overgangen van Europa en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. De overgang begint om 2:49 uur, op het moment dat Europa voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 5:57 uur, wanneer Europa's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. In de tussentijd is waar te nemen hoe Europa's schaduw de schijf van Jupiter betreedt (03:26 uur) en Europa de Jupiterschijf weer achter zich laat (05:16 uur). Zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer details.

22.55:

Het is Volle Maan. De Maan staat tegenover de Zon aan de hemel. Hierdoor is de Maan vrijwel de hele nacht zichtbaar. De verlichte kant van de Maan is naar de Aarde gekeerd. Hoewel de Volle Maan veel opvallender is dan iedere andere maanfase, is dit niet het beste moment om de Maan waar te nemen. Voor een waarnemer in het midden van het deel van de Maan dat naar de Aarde toe gekeerd is staat de Zon in het zenit, en doordat het zonlicht vanuit de richting van de Aarde komt zien we vanaf de Aarde geen schaduwen van bergen en kraters, zodat er nauwelijks contrast is in het maanbeeld. Daar komt nog bij dat de Volle Maan andere, zwakkere hemelobjecten overstraalt, zodat deze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

maandag 10 oktober

01.53: Volledige overgang van Io

Vannacht zijn overgangen van Io en haar schaduw over de planeetschijf van Jupiter volledig te zien. De overgang begint om 1:53 uur, op het moment dat Io voor de Jupiterschijf verschijnt, en duurt tot 4:27 uur, wanneer Io's schaduw de Jupiterschijf weer achter zich laat. Tussen beide gebeurtenissen in is te zien hoe Io's schaduw op het oppervlak van Jupiter verschijnt (02:14 uur) en Io de schijf van Jupiter weer verlaat (om 04:06 uur). Voor meer details, zie de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter.

Meer hemelverschijnselen

Zie ook:

Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten.
De astrokalender voor het jaar 2022.

@hemel_waarnemen volgen