Astrokalender voor deze week

Tijdstippen zijn in Midden-Europese wintertijd (MET)

woensdag 20 november

01.01: Kaartje

De Maan staat 3,0° ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 01:01 plaats, bij ons op 11° hoogte boven de oostelijke horizon. De Maan is voor 49% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.

20.12: Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de benedenconjunctie en grootste westelijke elongatie van een binnenplaneet. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.

Deze informatie is ook te vinden in de apps SterHemel voor Android en Mijn Hemel voor iOS

donderdag 21 november

Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster M45, bekend als de Pleiaden, te bekijken. De open cluster staat in het sterrenbeeld Stier, heeft een helderheid van 1,4m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 100’. De Pleiaden zijn een van de meest bekende en nabije (circa 444 lichtjaar) open sterhopen. Met het blote oog zijn circa zes sterren zichtbaar in de vorm van een mini-steelpannetje (niet te verwarren met de sterrenbeelden Kleine en Grote Beer, die veel groter zijn). Een verrekijker of telescoop toont honderden vooral blauwachtige (jonge; circa 100 miljoen jaar oud) sterren omgeven door een gasnevel. De Pleiaden worden ook wel het Zevengesternte of de Zeven Zusters genoemd. Het object komt om 16:09 uur op, gaat om 08:51 uur onder en staat om 00:32 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 62° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.

vrijdag 22 november

05.45: Kaartje

De meteorenzwerm α-Monocerotiden 2019 bereikt zijn maximum. De meteoren van de α-Monocerotiden 2019 zijn alleen in 2019 zichtbaar en geen jaarlijkse zwerm. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 300 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 4:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 39° boven de horizon. Het beste moment om α-Monocerotiden 2019 waar te nemen is op 22 november rond 5:48 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 36° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Door de matige omstandigheden zijn er in onze streken dan vermoedelijk “maar” circa 45–225 meteoren per uur van deze zwerm te zien, altijd nog de moeite waard om te gaan waarnemen. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 60–240 meteoren per uur zichtbaar. De Maan komt om 2:11 uur op, is voor ongeveer 25% verlicht en stoort niet erg. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:11 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met circa 11 minuten zeer kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de detailpagina α-Monocerotiden-2019 2019 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.

06.00: Kaartje

Het maximum van de meteorenzwerm α-Monocerotiden vindt vandaag plaats. Zelfs wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld slechts zo'n 4 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 4:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 39° boven de horizon. Er is dan bij ons ieder uur slechts een enkele meteoor van deze zwerm zichtbaar. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 13–21 meteoren per uur zichtbaar. De Maan komt om 2:11 uur op, is voor ongeveer 25% verlicht en stoort niet erg. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:11 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 4 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina α-Monocerotiden 2019 voor meer informatie over deze meteoren.

zaterdag 23 november

08.41: Maan in het perigeum

De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 366716 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’35,1”), door de kleinere afstand. De Maan is afnemend, voor 12% verlicht en is aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, te zien. Het kaartje toont de Maan om 07:34 uur in het sterrenbeeld Maagd, op een hoogte van 30° boven de zuidoostelijke horizon. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.

17.45: Kaartje

Venus staat 1,4° ten zuiden van Jupiter (-1,4m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 13:28, in onze streken op 13° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien op 23 november rond 17:45 uur, of op 24 november rond 17 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 2° boven de zuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 1,6°. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 6° boven de zuidwestelijke horizon, 1,4° van elkaar verwijderd. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,3m. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer planeten te zien zijn.

zondag 24 november

07.45: Kaartje

De Maan staat 3,1° ten noordoosten van Mars (+1,9m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering vindt om 13:20 plaats, bij ons op 18° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 7:45 uur. De twee objecten staan dan zo'n 18° boven de zuidoostelijke horizon, op een onderlinge afstand van 4,1°. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 7% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

maandag 25 november

07.15: Kaartje

De Maan staat 1,3° ten noorden van Mercurius (-0,1m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 03:40 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is te zien rond 7:15 uur. De twee objecten staan dan boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 7°, 2,4° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 3% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.

08.58:

Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,4 dagen (32 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is afnemend en voor 2,4% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,8’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:37 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van slechts 9,0° boven de horizon, in het zuidoosten. Op dit moment staat de Maan 14,1° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt om 06:20 op, 1,9 uur voor de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 17,6°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de Maan te vinden. Anders dan de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, als indicator van het begin van een maand. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.

17.15: Alle manen staan ten westen van Jupiter

Tussen 17:15 en 17:34 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Europa, Io, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 4° boven de horizon, in het zuidwesten. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 7° onder de horizon, in de schemering.

17.25: Io in conjunctie met Callisto

Jupiters satelliet Io staat 17,4” ten noorden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 4° boven de horizon, in het zuidwesten, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 7° onder de horizon en het schemert. Om de manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.

dinsdag 26 november

16.06:

Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment om deepsky-objecten waar te nemen. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 2,1° ten noorden langs de Zon beweegt. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.

Zie ook:

Vannacht aan de hemel: zichtbaarheid van Maan, planeten en deepsky-objecten.
Meer hemelverschijnselen in de maandelijkse astrokalender.
De astrokalender voor het jaar 2019.

@hemel_waarnemen volgen